1) Có nhổ răng hay không?

Đa phần các trường hợp là không nhổ răng. Bởi vì các bác sĩ chỉnh nha sẽ dựa vào sự phát triển của trẻ để can thiệp và điều trị, chứ không phải chỉ căn cứ vào khoảng trống hiện có trên cung hàm.

Trẻ em có sự phát triển, và xương hàm của trẻ sẽ phát triển để có kích thước lớn hơn của người trưởng thành, trong khi kích thước của răng thì không thay đổi, vậy nên sẽ đủ chỗ để sắp xếp răng đều đặn và thẩm mỹ mà không cần nhổ răng.

Hình: một bệnh nhân trẻ em trước và sau khi điều trị chỉnh nha. Dễ dàng nhận thấy sự phát triển khuôn mặt và xương hàm của trẻ, giúp cho việc điều trị không cần phải nhổ răng, mặc dù tình trạng ban đầu trẻ bị ngầm 3 răng nanh (2 răng nanh trên và 1 răng nanh dưới bên phải).

Tuy vậy, phụ huynh cần lưu ý là khi trẻ đến độ tuổi trưởng thành (từ 16 đến 18 tuổi), trẻ sẽ bắt đầu mọc răng khôn. Răng khôn thường không có đủ khoảng trống để mọc, nên bác sĩ  có thể sẽ dặn phụ huynh là trẻ sẽ cần nhổ 4 răng khôn ở độ tuổi này.

Hình: răng khôn ở một bệnh nhân 17 tuổi. Ở độ tuổi này, răng khôn bắt đầu mọc và đẩy cung hàm mất ổn định, nên bác sĩ chỉnh nha thường chỉ định nhổ răng khôn. Nhổ răng khôn trong giai đoạn này thường dễ dàng và ít đau hơn ở bệnh nhân trưởng thành.

2) Tại sao lại ít nhổ răng như vậy? Liệu kết quả có đảm bảo không?

Điều trị cho trẻ em khác với người trưởng thành. Ở trẻ em, bác sĩ chỉnh nha sẽ dựa vào sự phát triển để can thiệp, còn người trưởng thành thì không còn sự phát triển.

Sự phát triển của trẻ em là một yếu tố thuận lợi để nắn chỉnh mà không phải nhổ răng.

Chỉ trong trường hợp trẻ bị bệnh hoặc mắc phải một hội chứng nào đó mà không có sự phát triển, thì kế hoạch điều trị này sẽ bị ảnh hưởng.

Hình: bệnh nhân 16 tuổi trước khi điều trị chỉnh nha tại nha khoa Lan Anh, đang được chuẩn bị gắn mắc cài.Hình ảnh được sự đồng ý của bệnh nhân và bác sĩ Mai Thị Bảo Yến – nha khoa Lan Anh.

Hình: Bệnh nhân kết thúc điều trị sau 15 tháng. Dựa vào sự phát triển xương hàm và hệ thống mắc cài tự buộc Damon, kết quả đạt được rất thẩm mỹ và tự nhiên.

3) Thời gian chỉnh nha khoảng bao lâu? Thời điểm nào chỉnh nha là thích hợp nhất?

Chỉnh nha cho trẻ em vừa nhanh mà lại vừa chậm. Nhanh vì bệnh nhân dễ đáp ứng sinh học tốt với lực di chuyển răng, chậm là vì phải dựa vào sự phát triển của trẻ để điều trị.

Có những trẻ phát triển nhanh và mạnh, thì thời gian điều trị ngắn.

Ngược lại, có những trẻ phát triển chậm và từ từ, thì thời gian điều trị dài hơn.

Hình: Ở trẻ em, độ tuổi phát triển rất khác nhau. Có những trẻ đã phát triển từ khi 10 tuổi, nhưng cũng có khi trẻ phát triển ở tuổi 16. Vì vậy, thời điểm thích hợp nhất để chỉnh nha là tùy thuộc vào từng đứa trẻ, chứ không theo một độ tuổi nào nhất định, nhưng thường là từ 12-16 tuổi là thích hợp nhất.

Thông thường, ở trẻ em thời gian điều trị chỉnh nha có thể thay đổi từ 18 - 24 tháng hoặc trong một số ít trường hợp có thể nhanh hoặc lâu hơn. Thời gian điều thích hợp nhất là khác nhau ở mỗi trẻ, thông thường từ 10-17 tuổi, tùy thuộc vào phân tích và khám trực tiếp của bác sĩ chỉnh nha.

Các bác sĩ chỉnh nha luôn tính toán để thời gian mang mắc cài của trẻ được ngắn nhất, nhưng lại đạt được hiệu quả cao nhất. Nếu thời gian mang mắc cài quá lâu, trẻ sẽ nản chí và gặp nhiều rủi ro về vấn đề vệ sinh răng miệng như sâu răng, hôi miệng... Ngược lại, thời gian quá ngắn và lực quá mạnh dễ làm tổn thương những cầu trúc răng và xương còn mỏng manh của trẻ nhỏ.

Hình: Hình ảnh bệnh nhân đã điều trị tại nha khoa Lan Anh. Chỉ trong thời gian 18 tháng, kế hoạch điều trị đã hoàn thành với kết quả khá tốt. Bệnh nhân vẫn thường xuyên quay lại tái khám và kết quả vẫn được duy trì tốt.

4) Tôi lo lắng trẻ sẽ đau khi mang niềng răng, sẽ không ăn uống được trong thời gian chỉnh nha?

Khi chỉnh nha, các bác sĩ dùng lực nhẹ để trẻ không cảm thấy đau và khó chịu khi "niềng răng ". Sử dụng một lực di chuyển răng nhẹ nhàng, kết hợp với một kế hoạch điều trị khéo léo và tận dụng sự phát triển của trẻ sẽ đem lại một nụ cười đẹp tự nhiên và "dễ chịu" nhất!

Vì điều trị trong một thời gian hợp lý, kết hợp với những thuận lợi khi trẻ phát triển, các bác sĩ chỉnh nha có thể tiến hành các bước điều trị từ từ, để trẻ dễ thích nghi và ăn uống được bình thường. Bác sĩ cũng hiểu rằng, để trẻ ăn uống tốt và phát triển cũng là một yếu tố rất quan trọng để điều trị thành công.

Thật ra, trẻ em thích nghi tốt hơn rất nhiều so với người lớn. Trẻ dễ dàng quen với niềng răng ngay trong vài ngày đầu, và ăn uống gần như không phải là trở ngại đối với trẻ.

Hình: Gắn mắc cài sứ Damon Clear cho hàm trên của bệnh nhân. Việc gắn trước 1 hàm giúp cho bệnh nhân thoải mái và dễ chịu, nhanh chóng thích nghi với "niềng răng". Các chấm màu trên mắc cài giúp bác sĩ phân biệt loại mắc cài (mắc cài mới 100%). Những chấm màu này sẽ nhạt dần và biến mất khi bệnh nhân chải răng sau vài ngày.

Các bác sĩ chỉnh nha khuyến khích trẻ ăn uống đầy đủ và nhiều chất dinh dưỡng.

Hình: Các bác sĩ chỉnh nha khuyên trẻ nên ăn tất cả những gì tốt cho sức khỏe và đầy đủ dưỡng chất. Trong thời gian đầu của chỉnh nha, trẻ có thể sẽ làm rớt mắc cài, nhưng sau đó, trẻ sẽ quen và biết cách "thích nghi" để không ảnh hưởng đến kết quả điều trị.

Ngoài ra, sử dụng lực nhẹ để di chuyển răng giúp hạn chế tối đa cảm giác đau và khó chịu, là một điều rất quan trọng khi chỉnh nha cho trẻ em.

5) Tôi lo ngại trẻ sẽ không tự vệ sinh được tốt khi niềng răng, sẽ dễ bị sâu răng và hôi miệng? Khi đeo niềng răng, trẻ sẽ được bác sĩ chỉnh nha hướng dẫn vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng. Việc hướng dẫn này không chỉ dành cho trẻ, mà còn cho phụ huynh của trẻ để có thể kiểm soát và trợ giúp trẻ khi cần thiết.

Trong suốt quá trình điều trị, nếu phát hiện trẻ vệ sinh răng miệng chưa tốt, bác sĩ sẽ làm sạch, đánh bóng răng và hướng dẫn, động viên trẻ liên tục để giảm thiểu nguy cơ sâu răng và hôi miệng.

Hình: Khám kỹ lưỡng, hỏi thăm và động viên trẻ liên tục trong suốt quá trình chỉnh nha sẽ giúp trẻ có hàm răng sạch đẹp đến khi tháo mắc cài.

Ngoài ra, vai trò của phụ huynh là rất quan trọng. Phụ huynh cần phải hỗ trợ trẻ chải răng ở những vùng khó như các răng trong cùng chẳng hạn, vì trẻ chưa đủ khéo léo để tự chải răng một cách hiệu quả ở những răng này. Việc hỗ trợ này cần kéo dài đến khi phụ huynh chắc chắn rằng trẻ đã có thể tự làm sạch một cách hiệu quả và tự giác ở những vùng răng này, thông thường là từ 12 đến 15 tuổi. Dĩ nhiên, cho đến lúc đó, phụ huynh sẽ là người giám sát và trợ giúp trẻ chải răng ở những vùng này.

Hình: Một cách đơn giản nhất để "kiểm soát" việc đánh răng của trẻ là bạn hãy cùng đánh răng với trẻ vào mỗi buổi tối. Như vậy bạn có thể xem cách trẻ đánh răng, cũng như "kiểm tra" và "giúp đỡ" cho trẻ chải răng ở những vùng khó tiếp cận như răng trong cùng, hay các kẽ răng.

Các bác sĩ chỉnh nha sẽ hướng dẫn phụ huynh chi tiết cách chải răng cho trẻ đơn giản mà hiệu quả nhất.

6) Tại sao bác sĩ không niềng răng ngay cho trẻ? Tôi nghĩ rằng càng làm sớm càng tốt?

Điều quan trọng khi điều trị cho trẻ em là điều trị vào "đúng thời điểm". Thời điểm chỉnh nha cho mỗi trẻ là mỗi khác nhau, có trẻ nên làm từ khi 10 tuổi, nhưng cũng có trẻ nên đợi đến khi 16 tuổi mới bắt đầu.

Nếu điều trị quá sớm, trẻ sẽ nản chí, đồng thời việc mang mắc cài quá lâu cũng làm tăng nguy cơ khác như khó vệ sinh, dễ sâu răng, v.v...

Nếu điều trị quá trễ, việc điều trị sẽ khó khăn hơn.

Vì vậy, tốt nhất là can thiệp vào đúng thời điểm, thời gian mang mắc cài sẽ ngắn nhất, mà hiệu quả lại cao nhất.

Hình: Bệnh nhân trước khi điều trị.

Hình: Bệnh nhân sau khi điều trị trong 15 tháng, không nhổ răng. Bác sĩ đã chọn đúng thời điểm phát triển cung hàm, nên việc điều trị đạt kết quả tối đa trong thời gian rất ngắn. Có thể thấy rõ sự phát triển cung hàm của bệnh nhân nên kết quả đạt được khá tốt. Điều thú vị là ở bệnh nhân này, bác sĩ đã chọn thời điểm khi bệnh nhân 16 tuổi, độ tuổi mà nhiều phụ huynh cho là muộn để "niềng răng".

7) Niềng răng cho trẻ em đơn giản hay phức tạp hơn người lớn?

Niềng răng cho trẻ em và cho người lớn hoàn toàn khác nhau, với những đặc điểm sinh học và tâm lý cũng rất khác nhau.

Vì vậy, các bác sĩ chỉnh nha phải được đào tạo và giỏi về chuyên môn lẫn tâm lý của trẻ em để có thể kiểm soát tốt những bệnh nhân này.

Ví dụ như trẻ vị thành niên sẽ có những vấn đề khác với trẻ chưa dậy thì, trẻ học năm cuối cấp cũng có rất nhiều áp lực hơn, nên cần có một lịch hẹn hợp lý, chẳng hạn như vào ngày thứ Bảy hoặc Chủ Nhật sẽ dễ dàng hơn, hoặc một trẻ rất sợ đau khi làm răng, thì bác sĩ chỉnh nha sẽ tiếp cận từ từ để làm quen và không làm cho trẻ sợ thì kết quả sẽ khả quan.

Hình: Trẻ em và vị thành niên ở Việt Nam thường ngại “niềng răng” vì lý do thẩm mỹ và vì bạn bè trêu chọc. Mắc cài sứ có thể giúp trẻ tự tin hơn về vấn đề thẩm mỹ, nhưng phụ huynh cũng cần động viên để trẻ vui vẻ và hợp tác điều trị. Nếu bạn ngại về vấn đề chi phí, có thể chọn mắc cài sứ hàm trên, mắc cài kim loại hàm dưới để chi phí rẻ hơn, mà thẩm mỹ cũng rất tốt.

Ngoài ra, các bác sĩ chỉnh nha luôn chú ý đến thái độ và phản ứng của trẻ khi bắt đầu "niềng răng", tập dần cho trẻ thích nghi từ dễ đến khó như gắn mắc cài trước 1 hàm, cạo vôi làm sạch và trám răng đơn giản để trẻ làm quen với các bác sĩ, nhổ răng sữa không đau, v.v... Tất cả những thủ thuật đó sẽ giúp trẻ yên tâm và tin tưởng ở bác sĩ cũng như phụ huynh, từ đó trẻ sẽ vui vẻ và hợp tác điều trị.

8) Con tôi không muốn mang "niềng răng". Tôi phải làm sao?

Đa phần trẻ em đều chấp nhận niềng răng. Với một số ít trẻ, sự không chấp nhận thường có lý do như bạn bè trêu chọc, nghĩ rằng mình "xấu xí" khi mang niềng, v.v...

Với sự phát triển của mắc cài sứ, vấn đề thẩm mỹ thường được giải quyết tạm ổn.

Hình: Mắc cài sứ Damon Clear. Với đặc điểm thẩm mỹ cao và màu trong suốt (Clear), hệ thống mắc cài này giúp trẻ tự tin và thoải mái hơn với "niềng răng" mà vẫn đạt được kết quả tối ưu của hệ thống mắc cài Damon! Để giải quyết vấn đề tâm lý, chắc chắn là bạn phải động viên và thông cảm với trẻ rất nhiều. Khi trẻ đã hiểu những gì bạn và bác sĩ làm là tốt cho trẻ, trẻ sẽ nghe theo.

Trẻ em thật ra rất ngoan, và nghe theo lời của cha mẹ. Với sự thông cảm, động viên hợp lý, tôi chắc rằng nhiều trẻ sẽ đồng ý chỉnh nha để có một nụ cười đẹp.

Hình: Để động viên cho trẻ "niềng răng", nhiều gia đình thường cố gắng cho các anh chị em cùng điều trị chung, hoặc ngay cả "phụ huynh" cũng niềng răng chung với trẻ. Điều này giúp trẻ không cảm thấy "lạc lõng" khi mang niềng răng. Mặc khác, các bác sĩ chỉnh nha cũng thường có "khuyến mãi" khi gia đình bạn có nhiều người niềng răng!

9) Tôi thấy con tôi còn quá nhỏ, niềng răng có sao không?

Chỉ khi bác sĩ cảm thấy sự can thiệp là rất cần thiết, bác sĩ mới khuyên bạn nên điều trị cho đứa trẻ.

Các bác sĩ chỉnh nha luôn đánh giá những lợi ích và nguy cơ khi niềng răng cho trẻ. Nếu những lợi ích đạt được là nhiều hơn những nguy cơ, bác sĩ mới khuyên bạn tiến hành điều trị cho trẻ.

Với những trẻ còn nhỏ tuổi và chưa đến giai đoạn phát triển, bác sĩ thường hẹn trẻ đến khám định kỳ mỗi vài tháng để kiểm tra vấn đề vệ sinh răng miệng, nhổ răng sữa khi cần thiết và can thiệp ngay khi có những dấu hiệu bất thường quan trọng như răng ngầm, lệch lạc hoặc thiếu chỗ, khớp cắn ngược, v.v...

Hình: Một trường hợp điều trị khớp cắn ngược ở trẻ 8 tuổi với bộ răng hỗn hợp. Việc điều trị sớm trong trường hợp này giúp cho trẻ có được một khớp cắn bình thường ở độ tuổi răng hỗn hợp, và giúp cho các răng vĩnh viễn hàm trên có đủ chỗ mọc (hình phải). Thông thường, để kết quả tốt hơn, trẻ sẽ cần mang mắc cài và điều trị một giai đoạn nữa khi các răng vĩnh viễn đã mọc đầy đủ.

Không nhất thiết là phải gắn mắc cài và "niềng răng" cho trẻ thì mới có được kết quả tốt. Đôi khi, đơn giản chỉ là sự tái khám và theo dõi sát sao của các bác sĩ giỏi về trẻ em và chỉnh nha sẽ giúp cho con bạn có nụ cười đẹp mà lại không phải "khổ sở" vì "niềng răng" quá lâu!

Bài viết bởi BS Võ Tuấn Anh - Nha khoa Lan Anh